Ο βασιλικός είναι ένα γαστρονομικό βότανο της οικογένειας Lamiaceae (μέντες). Είναι ένα τρυφερό φυτό, και χρησιμοποιείται σε κουζίνες παγκοσμίως. Στη δυτική κουζίνα, ο γενικός όρος "βασιλικός" αναφέρεται στην ποικιλία που είναι επίσης γνωστή ως γλυκός βασιλικός ή βασιλικός Genovese. Ο βασιλικός είναι εγγενής σε τροπικές περιοχές από την Κεντρική Αφρική έως τη Νοτιοανατολική Ασία. Σε εύκρατα κλίματα ο βασιλικός αντιμετωπίζεται ως ετήσιο φυτό, ωστόσο, ο βασιλικός μπορεί να καλλιεργηθεί ως βραχύβιο πολυετές ή διετές σε θερμότερες κηπουρικές ζώνες με τροπικά ή μεσογειακά κλίματα. 

Ετυμολογία
Το όνομα "βασιλικός" προέρχεται από το λατινικό basilius και το ελληνικό βασιλικόν φυτόν, πιθανώς επειδή το φυτό πιστεύεται ότι χρησιμοποιούνταν στην παραγωγή βασιλικών αρωμάτων. Το λατινικό όνομα έχει μπερδευτεί με το βασιλικό, καθώς υποτίθεται ότι ήταν αντίδοτο στο δηλητήριο του βασιλικού.

Φυτοχημεία
Οι βασιλικοί έχουν τόσο ξεχωριστές μυρωδιές επειδή οι πτητικές αρωματικές ενώσεις ποικίλλουν ανάλογα με τις ποικιλίες. Το αιθέριο έλαιο από τον ευρωπαϊκό βασιλικό περιέχει υψηλές συγκεντρώσεις λιναλοόλης και μεθυλχαβικόλης (estragole), σε αναλογία περίπου 3:1. Άλλα συστατικά που περιλαμβάνουν μεταξύ άλλων είναι και η 1,8-κινεόλη, η ευγενόλη και το μυρσένιο. Το προφίλ αρώματος του βασιλικού περιλαμβάνει 1,8-κινεόλη και μεθυλευγενόλη. Σε αυτό το είδος η ευγενόλη συντίθεται από οξικό κωνοφερύλιο και NADPH. Μερικά από αυτά είναι χρήσιμα ως εντομοαπωθητικά. 

Ποικιλίες
Οι περισσότεροι βασιλικοί είναι ποικιλίες γλυκού βασιλικού. Οι περισσότερες ποικιλίες βασιλικού έχουν πράσινα φύλλα, αλλά μερικές είναι μοβ, όπως το «Purple Delight».

Χρήσεις

Μαγειρική:
Ο βασιλικός χρησιμοποιείται πιο συχνά φρέσκος στις συνταγές. Γενικά, προστίθεται τελευταίο, καθώς το μαγείρεμα καταστρέφει γρήγορα τη γεύση. Το φρέσκο ​​βότανο μπορεί να διατηρηθεί για μικρό χρονικό διάστημα στο ψυγείο ή για μεγαλύτερο χρονικό διάστημα στην κατάψυξη, αφού ζεματιστεί σε βραστό νερό. Ο βασιλικός είναι ένα από τα κύρια συστατικά του πέστο, μιας ιταλικής σάλτσας με βασικά συστατικά το ελαιόλαδο και τον βασιλικό. Πολλές εθνικές κουζίνες χρησιμοποιούν φρέσκους ή αποξηραμένους βασιλικούς σε σούπες και άλλα τρόφιμα, όπως για να πήξουν σούπες. Ο βασιλικός συνήθως βυθίζεται σε κρέμα ή γάλα για να δημιουργήσει γεύση σε παγωτό ή τρούφες σοκολάτας.

Φύλλα και άνθη:
Οι πιο συχνά χρησιμοποιούμενες ποικιλίες μεσογειακού βασιλικού είναι "Genovese", "Purple Ruffles", "Mammoth", "Cinnamon", "Lemon", "Globe" και "African Blue". 

Σπόροι:
Όταν μουλιάζονται σε νερό, οι σπόροι πολλών ποικιλιών βασιλικού γίνονται ζελατινώδεις και χρησιμοποιούνται σε ασιατικά ποτά και επιδόρπια όπως το ινδικό faluda, το ιρανικό sharbat-e-rihan ή hột é. Στο Κασμίρ, η νηστεία του Ραμαζανιού, σπάει συχνά με μπεμπρέ μπεόλε, ένα σαρμπάτ φτιαγμένο με σπόρους βασιλικού.

Λαϊκή ιατρική:
Ο βασιλικός χρησιμοποιείται σε πρακτικές λαϊκής ιατρικής, όπως αυτές της Αγιουρβέδα ή της παραδοσιακής κινεζικής ιατρικής.

Τοξικότητα σε παράσιτα και παθογόνα

Εντομοκτόνο και εντομοαπωθητικό:
Μελέτες του αιθέριου ελαίου έχουν δείξει εντομοκτόνες και εντομοαπωθητικές ιδιότητες, συμπεριλαμβανομένης της πιθανής τοξικότητας για τα κουνούπια. 

Το Callosobruchus maculatus, ένα παράσιτο που προσβάλλει το μπιζέλι, απωθείται από το αιθέριο έλαιο βασιλικού. Το αιθέριο έλαιο που αναμιγνύεται με καολίνη είναι ταυτόχρονα ενηλικιοκτόνο και ωοκτόνο, αποτελεσματικό για τρεις μήνες κατά του C. maculatus στο μπιζέλι. Οι θρίπες Frankliniella occidentalis και Thrips tabaci απωθούνται από το O. basilicum, καθιστώντας το χρήσιμο ως εντομοαπωθητικό σε άλλες καλλιέργειες. 

Νηματοκτόνο:
Το αιθέριο έλαιο βρίσκεται από τους Malik et al. 1987 και Sangwan et al. 1990 να είναι νηματοκτόνο κατά των Tylenchulus semipenetrans, Meloidogyne javanica, Anguina tritici και Heterodera cajani.